Các kỳ HNTW khóa IV: 

Đưa đất nước tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội

(ĐHXIII) - Với 12 kỳ họp trong nhiệm kỳ 1976-1982, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IV đã thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, sự đoàn kết, nhất trí trong việc đưa ra những quyết sách quan trọng, đưa nước nhà tiến vào kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc – “kỷ nguyên một nước Việt Nam độc lập, thống nhất hoàn toàn và vĩnh viễn, một nước Việt Nam XHCN đang tiến tới giàu mạnh, văn minh”.

Đại hội IV - Đại hội toàn thắng của sự nghiệp giải phóng dân tộc và thống nhất Tổ quốc, đưa cả nước tiến lên chủ nghĩa xã hội. (Ảnh: TTXVN)

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV diễn ra tại Thủ đô Hà Nội từ ngày 14 đến ngày 20/12/1976. 1.008 đại biểu thay mặt hơn 1.550.000 đảng viên trong cả nước dự Đại hội. Đại hội đã thông qua Nghị quyết đổi tên Đảng Lao động Việt Nam thành Đảng Cộng sản Việt Nam. Đại hội nhất trí hoàn toàn Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (BCHTW) về phương hướng nhiệm vụ mục tiêu phát triển kinh tế - văn hoá từ năm 1976 đến 1980, Báo cáo tổng kết công tác xây dựng Đảng và sửa đổi Điều lệ Đảng. Đại hội đã bầu ra BCHTW gồm 101 uỷ viên chính thức và 32 uỷ viên dự khuyết. 

Đại hội lần thứ IV của Đảng đã quyết định: trong thời gian từ nay đến năm 1980, phải ra sức phấn đấu tạo ra một chuyển biến mới trong toàn bộ sự nghiệp cách mạng. Phải động viên toàn Đảng, toàn dân, toàn quân nêu cao tinh thần làm chủ tập thể và ý chí tự lực tự cường, hăng hái vươn lên phát huy thuận lợi, khắc phục khó khăn, hoàn thành thắng lợi những nhiệm vụ cơ bản của kế hoạch 5 năm 1976-1980, trong đó nhiệm vụ quan trọng nhất và cấp bách nhất là tập trung cao độ sức mạnh của cả nước, của các ngành, các cấp tạo ra một bước phát triển vượt bậc về nông nghiệp, giải quyết một cách cơ bản và vững chắc nhu cầu của cả nước về lương thực, thực phẩm. Phải làm cho nông nghiệp và công nghiệp kết hợp chặt chẽ với nhau thành một thể thống nhất, cùng phát triển nhịp nhàng lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa, tạo ra một cơ cấu kinh tế công - nông nghiệp hiện đại.

Điều đó chứng tỏ nhận thức và quyết tâm của toàn Đảng, toàn dân ta tập trung cao độ lực lượng cho nhiệm vụ hàng đầu của kế hoạch 5 năm 1976-1980 là "tạo ra một bước phát triển vượt bậc về nông nghiệp", đưa nông nghiệp tiến lên trong sự gắn bó chặt chẽ giữa công nghiệp và nông nghiệp, nhằm cải thiện một bước đời sống nhân dân, tạo điều kiện đẩy mạnh công nghiệp hoá, xây dựng nền sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa. “Dưới tư tưởng chỉ đạo của Nghị quyết Đại hội, Hội nghị Trung ương lần này đã giải đáp kịp thời những đòi hỏi bức thiết của tình hình kinh tế, đã vạch ra một chương trình hành động cụ thể và thiết thực trong hơn ba năm tới cho 22 triệu lao động cả nước, trong đó có 15 triệu lao động nông nghiệp”.

Hội nghị lần này đã nhất trí thông qua Nghị quyết về nhiệm vụ kinh tế năm 1978, trong đó xác định tám nhiệm vụ cấp bách của năm 1978, đó là: Đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, trước hết là lương thực và thực phẩm; ra sức phát triển sản xuất hàng tiêu dùng; phát triển thêm nguồn điện, bảo đảm ổn định, điều hoà nguồn điện; đẩy mạnh sản xuất cơ khí; tăng nhanh số lượng và mặt hàng xuất khẩu; phát triển giao thông vận tải; giải quyết tốt việc tiếp nhận hàng nhập khẩu và vận tải Bắc Nam; chấn chỉnh và đẩy mạnh công tác xây dựng cơ bản; cải tiến và tăng cường công tác lưu thông phân phối; xúc tiến cải tạo xã hội chủ nghĩa ở miền Nam, hoàn thiện quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc. Tăng cường và cải tiến quản lý kinh tế trong cả nước.

Nông dân huyện Hương Điền, tỉnh Bình Trị Thiên thực hiện hợp đồng kinh tế hai chiều, chuyển thóc lên thành phố Huế nhập kho nhà nước để đổi lấy phân đạm (tháng 6/1978) (Ảnh: TTXVN)

*Bàn về nhiệm vụ kinh tế năm 1979, Hội nghị Trung ương lần thứ năm đã xác định “Trong tình hình mới, phải ra sức xây dựng và phát huy quyền làm chủ tập thể xã hội chủ nghĩa của quần chúng để thực hiện đồng thời ba nhiệm vụ chung: Một là, ổn định và bảo đảm đời sống nhân dân. Hai là, tăng cường quốc phòng và an ninh, bảo vệ Tổ quốc. Ba là, xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật nhằm đáp ứng yêu cầu trước mắt, đồng thời chuẩn bị điều kiện phát triển cho những năm sau”. 

BCHTW thảo luận và quyết định, trong năm 1979 phải thực hiện tốt các nhiệm vụ kinh tế sau đây: Tập trung sức đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp toàn diện, nhất là lương thực, thực phẩm. Kết hợp chặt chẽ nông nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp. Đẩy mạnh xuất khẩu để bảo đảm yêu cầu nhập khẩu. Phát triển sản xuất hàng tiêu dùng. Các ngành công nghiệp nặng và giao thông vận tải phải phục vụ tốt hơn cho nông nghiệp và các hoạt động kinh tế quan trọng khác. Chấn chỉnh công tác xây dựng cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả vốn đầu tư. Tiếp tục hoàn thiện quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc, đẩy mạnh cải tạo xã hội chủ nghĩa ở miền Nam. Bảo đảm các yêu cầu về tăng cường quốc phòng, bảo vệ an ninh chính trị, củng cố các vùng biên giới, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội. Ra sức xây dựng và phát huy quyền làm chủ tập thể của nhân dân lao động. 

Cửa hàng mậu dich quốc doanh những năm 1980. (Ảnh: TTXVN)

Đồng thời ra sức củng cố quốc phòng, giữ vững trật tự an ninh, sẵn sàng chiến đấu, bảo vệ Tổ quốc”, BCHTW nhất trí ban hành Nghị quyết về tình hình kinh tế và nhiệm vụ cấp bách. 

Phân tích về tình hình và phương hướng phát triển công nghiệp hàng tiêu dùng và công nghiệp địa phương, BCHTW xác định “Phát triển công nghiệp hàng tiêu dùng và công nghiệp địa phương là một nhiệm vụ rất quan trọng của tất cả các ngành, các cấp, trước mắt cũng như lâu dài, thời bình cũng như thời chiến nhằm thi hành Nghị quyết Đại hội lần thứ IV của Đảng và thực hiện ba nhiệm vụ chung trong tình hình mới là: đẩy mạnh sản xuất và bảo đảm đời sống nhân dân; tăng cường quốc phòng - an ninh, bảo vệ Tổ quốc; xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội”. HNTW lần thứ sáu nhất trí thông qua Nghị quyết về phương hướng, nhiệm vụ phát triển công nghiệp hàng tiêu dùng và công nghiệp địa phương. 

Với hai Nghị quyết được ban hành tại Hội nghị lần này, “có thể coi Hội nghị Trung ương 6 khóa IV (tháng 8/1979) với chủ trương và quyết tâm làm cho sản xuất “bung ra” là bước đột phá đầu tiên của quá trình đổi mới ở nước ta”. “Làm cho sản xuất bung ra”, nghĩa là phải khắc phục những khuyết điểm trong quản lý kinh tế, trong cải tạo XHCN, đề ra chủ trương phù hợp để phát triển lực lượng sản xuất”. (Theo Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận – thực tiễn qua 20 năm đổi mới 1986 - 2006).

Quyền Chủ tịch nước Nguyễn Hữu Thọ ký Sắc lệnh công bố Hiến pháp mới, tháng 12/1980. (Ảnh: TTXVN)

*Từ ngày 4 đến ngày 10/9/1980, BCHTW đã họp Hội nghị lần thứ tám để xem xét bản Dự thảo Hiến pháp của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam và thảo luận về những biện pháp bảo đảm thi hành nghiêm chỉnh Hiến pháp mới sau khi được Quốc hội thông qua. BCHTW tán thành nội dung cơ bản của Dự thảo Hiến pháp thể hiện được ý chí và nguyện vọng của nhân dân, và phù hợp với tinh thần của Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng là nắm vững chuyên chính vô sản, phát huy quyền làm chủ tập thể của nhân dân lao động, xác định mối quan hệ khăng khít giữa Đảng lãnh đạo, nhân dân làm chủ, Nhà nước quản lý; bảo đảm tiến hành thắng lợi ba cuộc cách mạng: cách mạng về quan hệ sản xuất, cách mạng khoa học - kỹ thuật, cách mạng tư tưởng và văn hoá, nhằm xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. 

BCHTW tin tưởng rằng Hiến pháp mới ra đời sẽ đánh dấu một bước quan trọng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng và hoàn thiện chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa, phát huy quyền làm chủ tập thể của nhân dân lao động, tạo thêm sức mạnh cho toàn dân ta đấu tranh giành những thắng lợi mới, thực hiện Di chúc thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, xây dựng thành công một nước Việt Nam hoà bình, độc lập, thống nhất và xã hội chủ nghĩa, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng của nhân dân thế giới.  

Chợ hoa Tết ở HN đầu những năm 80 (Ảnh: TTXVN)

*Hội nghị lần thứ mười BCHTW Đảng họp từ ngày 12/10 đến ngày 2/11/1981. “Trong Hội nghị Trung ương lần này, tất cả các đồng chí Trung ương đều nhất trí là phải tạo ra cho kỳ được sự chuyển biến thật sự của Đảng, kiên quyết khắc phục các hiện tượng tiêu cực trong Đảng, làm cho Đảng trong sạch, vững mạnh, có sức chiến đấu, có năng lực lãnh đạo hoàn thành nhiệm vụ mới, giữ vững được lòng tin của nhân dân đối với Đảng. Đó là sự đòi hỏi bức thiết của cách mạng hiện nay”. 

Hội nghị Trung ương lần này cũng khẳng định nhiệm vụ then chốt trong công tác xây dựng Đảng hiện nay là nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng một cách toàn diện đối với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc, trước hết là trên mặt trận xây dựng và quản lý kinh tế, đồng thời đổi mới công tác tư tưởng, công tác tổ chức, bảo đảm cho Đảng trong sạch và vững mạnh. 

*Từ ngày 7 đến ngày 16/12/1981, BCHTW đã triệu tập Hội nghị lần thứ mười một để kiểm điểm tình hình năm 1981 và quyết định phương hướng, nhiệm vụ kinh tế - xã hội năm 1982. Hội nghị xác định “Năm 1982 có vị trí đặc biệt quan trọng. Đại hội toàn quốc lần thứ V của Đảng sắp họp sẽ quyết định phương hướng, nhiệm vụ tiến lên của đất nước trong chặng đường đầu tiên của thời kỳ quá độ và trong 5 năm 1981-1985. Năm 1982 là năm đầu triển khai thực hiện những nghị quyết lịch sử của đại hội. Trong năm 1982, toàn Đảng, toàn dân ta cần phát huy mạnh mẽ những nhân tố tích cực mới đã được tạo ra và kiên quyết khắc phục những khuyết điểm, sai lầm, thực sự chuyển biến một bước tình hình kinh tế - xã hội, ra sức phát triển sản xuất đi đôi với làm tốt hơn công tác phân phối, lưu thông, để bảo đảm và cố gắng có cải thiện một phần đời sống nhân dân, tạo đà chuyển biến mạnh hơn trong những năm sau”. 

*Hội nghị lần thứ mười hai - Hội nghị cuối cùng của BCHTW khoá IV diễn ra từ ngày 26/2 đến ngày 8/3/1982. Hội nghị đã nghe báo cáo kết quả của Đại hội đại biểu các cấp; thảo luận và thông qua Báo cáo chính trị, Báo cáo về phương hướng, nhiệm vụ và những mục tiêu chủ yếu về kinh tế - xã hội trong 5 năm 1981 - 1985 và những năm 80, Báo cáo về công tác xây dựng Đảng và những đề nghị sửa đổi một số điểm trong Điều lệ Đảng; thảo luận và thông qua kiến nghị về công tác tổ chức của Đại hội lần thứ V của Đảng. Hội nghị quyết định Đại hội lần thứ V sẽ khai mạc ngày 27/3/1982 tại Hà Nội.