Bài 1: Người có uy tín là “điểm tựa cho mọi điểm tựa khác”

Bài 2: Những cánh chim đầu đàn

(ĐCSVN) - Mỗi cá nhân người có uy tín có đóng góp, mức độ ảnh hưởng khác nhau trong cộng đồng nhưng ở họ đều có một điểm chung là sự gương mẫu, tận tụy, nhiệt tình, nói đi đôi với làm. Họ như những cánh chim đầu đàn vững vàng, kiên cường dẫn dắt cộng đồng sở tại vượt qua mọi khó khăn, thử thách. 

Phát huy vai trò, vị thế của mình trong cộng đồng và đáp ứng sự kỳ vọng, tin tưởng của Đảng, Nhà nước và các cơ quan trong hệ thống chính trị, những năm qua, người có uy tín đã không quản ngại khó khăn, gian khổ, đi từng ngõ, gọi cổng từng nhà, nắm tay từng người, vận động bà con giúp nhau phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo; bài trừ hủ tục lạc hậu; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp; hòa giải, giải quyết tốt mọi vướng mắc, phát sinh trong cộng đồng; tạo sự đồng thuận, xây dựng thôn bản, buôn làng, phum sóc đoàn kết, bình yên, phát triển.

Người có uy tín như những cánh chim đầu đàn dẫn dắt người dân trong từng thôn bản, buôn, làng vùng dân tộc thiểu số và miền núi luôn vững tin theo Đảng, Nhà nước; tích cực ủng hộ và góp phần quan trọng vào công cuộc phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới.

Ông Pờ Dần Sinh, 60 tuổi, dân tộc Hà Nhì (thôn Tả Khố Khừ, xã Sín Thầu, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên) sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng. Bố ông - cụ Pờ Pố Chừ là một trong những đảng viên đầu tiên trên vùng biên viễn xa xôi nhất phía cực Tây của Tổ quốc, vùng ngã ba biên giới Việt Nam - Lào - Trung Quốc, nơi “một con gà gáy ba nước nghe chung”.

Ông Pờ Dần Sinh nguyên là chiến sỹ Công an, rồi phát triển lên làm Chủ tịch UBND, Bí thư Đảng ủy xã Sín Thầu trong gần 20 năm. Trên vùng đất xa xôi, khó khăn này, ông Pờ Dần Sinh là người đầu tiên làm nhà mái ngói (năm 1994), người đầu tiên mua xe máy (năm 2005), người đầu tiên đào ao thả cá (2006), người đầu tiên có con trai tốt nghiệp đại học (năm 2009).

Ông Pờ Dần Sinh làm được nhiều điều đầu tiên trên mảnh đất biên cương xa xôi không phải từ lợi lộc do chức vụ mang lại, mà từ cách ông mạnh dạn, đi đầu làm kinh tế theo mô hình vườn - ao - chuồng - rừng (VACR). Giờ đây, tuy tuổi đã cao, nhưng ông Pờ Dần Sinh vẫn chăn nuôi đàn bò hơn 30 con (có lúc cao điểm lên đến 200 con) và trồng 50 ha rừng kinh tế.

Khi nghỉ hưu (năm 2015) ông Pờ Dần Sinh vẫn tích cực tham gia các hoạt động của chi bộ và thôn bản, được người dân địa phương suy tôn là người có uy tín tiêu biểu. Ông đã vận động người Hà Nhì tích cực trồng rừng và chăn nuôi gia súc giống mình, mang lại thu nhập ổn định 70 - 100 triệu đồng/năm. Hiện nay, tính riêng chăn nuôi, xã Sín Thầu có số lượng lớn gia súc lên đến 10.000 con. Kinh tế hộ gia đình đã thật sự giúp xã vùng biên đổi thay, thu nhập bình quân đầu người đạt 33 triệu đồng/người/năm. Năm 2020, xã đã về đích xây dựng nông thôn mới.

Những việc làm thiết thực, hiệu quả của ông Pờ Dần Sinh đã viết tiếp truyền thống của cha ông, truyền ngọn lửa cách mạng cho các thế hệ người Hà Nhì nơi vùng cao Tây Bắc đổi đời vươn lên.

Nặm Khiếu, xã Nhạn Môn, huyện Pắc Nặm, tỉnh Bắc Kạn là thôn đặc biệt khó khăn. Nơi đây có hai dân tộc Mông, Dao cùng sinh sống. Ông Thào Minh Khyào, dân tộc Mông được người dân trong thôn tín nhiệm bầu chọn là người có uy tín. 

 Ông Thào Minh Khyào hiểu rõ trách nhiệm của mình là phải vun đắp, củng cố mối quan hệ đoàn kết giữa hai dân tộc trong thôn. Vì thế, ông luôn dành thời gian tuyên truyền, vận động bà con nêu cao tinh thần cảnh giác, phòng ngừa âm mưu của các thế lực xấu hòng chia rẽ dân tộc, gây mất ổn định chính trị trong thôn. 

 Bản thân ông cũng đã vận dụng những phong tục tập quán của các dân tộc, quy ước, hương ước của thôn để thuyết phục các bên khi có tranh chấp, mâu thuẫn xảy ra. Từ năm 2009 đến nay, ông Thào Minh Khyào đã hòa giải thành công 34 vụ việc mâu thuẫn trong nhân dân, không để xảy ra đơn thư khiếu nại vượt cấp, không để mất đoàn kết nội bộ giữa các cá nhân, hộ gia đình. Khối đại đoàn kết toàn thôn luôn được xây dựng và củng cố vững chắc. 

 Già làng A Blong, dân tộc Rơ Măm - người có uy tín của đồng bào dân tộc thiểu số làng Le, thuộc xã biên giới, đặc biệt khó khăn Mô Rai, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum cho biết: Nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, đời sống vật chất của người dân làng Le được cải thiện nhiều. Bà con không còn bị đói, rét. Nhiều gia đình có ti vi để xem, có đài để nghe, có điện thoại để thông tin liên lạc, có xe máy để đi lại… Một số gia đình khá giả hơn còn có xe công nông, xe tải… 

 Vui sướng trước sự đổi thay của quê hương song điều khiến Già làng A Blong trăn trở là văn hóa truyền thống của dân tộc Rơ Măm đang đứng trước nguy cơ bị mai một, thất truyền. Bởi vậy, Già làng đã tích cực phối hợp với chính quyền và cơ quan chuyên môn sưu tầm, phục dựng, lưu giữ những lễ hội, truyền dạy cồng, chiêng cho con, cháu trong thôn… 

Nhờ những nỗ lực của Già làng A Blong, người Rơ Măm làng Le đã duy trì thường xuyên các hoạt động cộng đồng như hội họp, sinh hoạt văn hóa, thể thao tại nhà Rông văn hóa của làng. Toàn làng còn lưu giữ 34 bộ chiêng quý, duy trì nhiều lễ hội truyền thống như: “Thổi tai”, “Ma chay”, “Bỏ mả”, “Lễ phát rẫy”, “Trỉa lúa”, “Mở kho lúa”… và các loại hình trình diễn nghệ thuật dân gia như cồng, chiêng, múa xoang, hát ru, hát giao duyên, sử thi... Đặc biệt, người Rơ Măm đã chủ động bỏ các hủ tục lạc hậu như khi có người ốm đau thì cúng Yang, không còn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống. 

Với đồng bào dân tộc Khmer ở Đồng bằng sông Cửu Long, các vị sư sãi tại các chùa có vai trò hết sức quan trọng. Các vị hòa thượng, thượng tọa, đại đức, sư sãi vừa thuyết pháp hướng thiện, vừa dăn dạy phật tử sống tốt đời, đẹp đạo, đoàn kết, gắn bó, đồng hành cùng quốc gia, dân tộc, xây dựng quê hương, đất nước… 

Trên khắp vùng dân tộc thiểu số và miền núi, luôn có những tấm gương người có uy tín tiêu biểu,

có nhiều đóng góp cho cộng đồng, địa phương như: Ông Hồ Sìu Phúc, dân tộc Dao, người có uy tín thôn Nà Thống, xã Quảng An, huyện Đầm Hà, tỉnh Quảng Ninh đã vận động 9 hộ hiến 4.000 m2 đất để làm đường, rãnh thoát nước, kênh mương tưới tiêu trong quá trình xây dựng nông thôn mới. 

Ông Hồ Riềng, bản Lệt, xã Tân Thành, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị tự đầu tư ngăn đập giữ nước để trồng trên 01 ha lúa nước và vận động bà con xung quanh trồng 8 ha lúa nước, góp phần đảm bảo an ninh lương thực… 

Mỗi cá nhân người có uy tín có sự đóng góp, ảnh hưởng khác nhau trong cộng đồng nhưng ở họ đều có một điểm chung là sự gương mẫu, tận tụy, nhiệt tình, nói đi đôi với làm nên đã tạo dựng được niềm tin cho cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức đoàn thể và người dân địa phương. Họ có nhiều đóng góp quan trọng cho sự phát triển ở cơ sở, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện tốt các hoạt động tự quản của cộng đồng… mà không phải chỉ có chính sách, pháp luật, có lực lượng, có nguồn lực là thực hiện được.  

Là cơ quan chủ trì phong trào xây dựng mô hình “Dân vận khéo’, Ban Dân vận Trung ương cho rằng xây dựng và phát huy vai trò, ảnh hưởng của người có uy tín trong cộng đồng các dân tộc thiểu số là nhiệm vụ hết sức cần thiết trong công tác dân vận, góp phần quan trọng vào việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân tộc, công tác dân vận ở vùng dân tộc thiểu số. 

Theo tổng kết của Ban Dân vận Trung ương, tỉnh Bắc Kạn đã phát huy vai trò của người có uy tín trong vận động nhân dân xây dựng nông thôn mới. Kết quả là trong 5 năm qua, toàn tỉnh đã xây dựng được 700 mô hình hiến đất làm đường giao thông nông thôn, nuôi gà thả đồi, nuôi lợn thương phẩm, ống tiền tiết kiệm… 

Người có uy tín tỉnh Lai Châu đã phát huy vai trò vận động đồng bào dân tộc xây dựng 3.226 mô hình “Dân vận khéo”, điển hình như: “Mái ấm cho người nghèo biên giới”, “Tặng bò giúp người nghèo biên giới”… 

Tỉnh Hòa Bình xây dựng được 6.000 mô hình “Dân vận khéo” rất thiết thực như: “làng, bản văn hóa quốc phòng”, “nhà trường không có ma túy”, “tranh thủ người có uy tín vận động nhân dân giao nộp vũ khí, vật liệu nổ”…

Bên cạnh những đóng góp trong phong trào “Dân vận khéo” ở cơ sở, người có uy tín trong cộng đồng các dân tộc thiểu số còn là nòng cốt chính trị giúp Ban Dân vận Trung ương và các cấp ủy đảng thường xuyên, kịp thời nắm thông tin về tình hình vùng đồng bào dân tộc thiểu số và là một đầu mối để giao trách nhiệm giải quyết khi có vấn đề phức tạp xảy ra. Người có uy tín cũng là chủ thể được Ban trao đổi, lấy ý kiến đóng góp về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với công tác dân vận và xây dựng hệ thống chính trị ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. 

Qua thực hiện chức năng giám sát, Hội đồng Dân tộc của Quốc hội khẳng định, người có uy tín có vai trò quan trọng trong vận động nhân dân thực hiện chính sách định canh, định cư, hạn chế tới mức thấp nhất việc di cư tự phát, đặc biệt là các đợt di cư của một số dân tộc thiểu số phía Bắc vào Tây Nguyên.

Một ví dụ điển hình là trong quá trình xây dựng các công trình quy mô lớn như: Thủy điện Bản Vẽ, thủy điện Hòa Bình, thủy điện Tuyên Quang… đòi hỏi phải di chuyển cả cộng đồng thôn, bản, làm ảnh hưởng đến toàn bộ đời sống kinh tế, xã hội, truyền thống văn hóa của đồng bào. Chính quyền các cấp đã phối hợp chặt chẽ với người có uy tín làm tốt công tác tuyên truyền vận động nhân dân di dời khỏi nơi ở cũ để dành đất xây công trình thủy điện, mang lại nguồn điện năng quý báu phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước…

Trong nhận xét của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch - đơn vị chủ trì tổ chức thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” gắn với Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020 và Cuộc vận động “Làm thay đổi nếp nghĩ, cách làm trong đồng bào dân tộc thiểu số để từng bước vươn lên thoát nghèo bền vững”, người có uy tín đã tuyên truyền bà con chấp hành tốt hương ước, quy ước thôn làng, từng bước xóa bỏ hủ tục trong việc cưới, việc tang; vận động người dân ăn ở hợp vệ sinh; thực hiện nếp sống văn minh, giữ gìn các phong tục tập quán, văn hóa cổ truyền của dân tộc, bảo tồn bản sắc văn hóa đặc sắc của đồng bào. Hầu hết, gia đình người có uy tín đều đăng ký xây dựng gia đình không có con, cháu mắc tệ nạn xã hội, không mê tín dị đoan, không truyền đạo trái pháp luật, chấp hành pháp luật về trật tự an toàn giao thông…

Đối với công tác xã hội và các hoạt động nhân đạo từ thiện, nhiều người có uy tín đã gương mẫu thực hiện và vận động nhân dân tham gia các hoạt động quyên góp, ủng hộ “Ngày vì người nghèo”, xóa nhà dột nát, tạm bợ; ủng hộ đồng bào bị thiên tai, bão lũ; vận động bà con hiến đất làm nhà sinh hoạt cộng đồng, đường giao thông nông thôn, trạm xá, trường học, kênh mương nội đồng…

Tổng cục Chính trị, Bộ Quốc phòng nhận định, người có uy tín vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã góp phần to lớn xây dựng tiềm lực quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Các già làng, trưởng bản, người có uy tín đã tích cực động viên con cháu thực hiện nghiêm đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, Luật Quốc phòng, Luật Nghĩa vụ quân sự, Luật Dân quân tự vệ… Thanh niên dân tộc thiểu số lên đường nhập ngũ chất lượng năm sau luôn cao hơn năm trước; khả năng sẵn sàng chiến đấu của lực lượng dân quân tự vệ, dự bị động viên ngày càng vững chắc, sẵn sàng giúp địa phương xử lý các tình huống về quốc phòng, an ninh ở cơ sở.

Ở những nơi vùng sâu, vùng xa, các đơn vị Quân đội đã phối hợp chặt chẽ với người có uy tín, cấp ủy, chính quyền địa phương tập trung phát triển kinh tế - xã hội các dân tộc thiểu số rất ít người: Rục, Chứt, Brâu… Từ chỗ du canh, du cư với phương thức canh tác lạc hậu, đến nay, bà con các dân tộc này đã biết khai hoang, làm thủy lợi, trồng lúa nước và các loại cây nông sản, cây công nghiệp có giá trị kinh tế cao; đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào không ngừng được cải thiện.   

Với những nhận xét, đánh giá về người có uy tín của các ngành chức năng trong hệ thống chính trị, có thể khẳng định, người có uy tín đã thực sự là cầu nối giữa đồng bào dân tộc thiểu số với các ban, ngành, đoàn thể, là cơ sở để thực hiện tốt chính sách đại đoàn kết dân tộc, là kênh thông tin quan trọng góp phần tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; vận động đồng bào nêu cao tinh thần cảnh giác, chống lại âm mưu của các thế lực thù địch, cung cấp thông tin có giá trị giúp cấp ủy, chính quyền địa phương nắm tình hình nơi đồng bào dân tộc thiểu số cư trú.

Những năm qua, vùng dân tộc thiểu số và miền núi luôn ổn định, không phát sinh “điểm nóng”, đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, thế trận quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân vững mạnh, xóa bỏ các tà đạo, đạo lạ, các tổ chức bất hợp pháp tuyên truyền trái phép vào địa phương… có phần đóng góp quan trọng của người có uy tín - những cánh chim đầu đàn vững vàng, kiên cường dẫn dắt cộng đồng vượt qua mọi khó khăn, thử thách./.

Bài 3: Những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động của người có uy tín

Bài 4: Những khó khăn, bất cập về thể chế và chính sách đối với người có uy tín

Bài cuối: Một số giải pháp phát huy vai trò người có uy tín