Trao đổi bên lề Đại hội XIII của Đảng với phóng viên báo chí, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan khẳng định như vậy.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan. (Ảnh: Phạm Cường)

PV: Thưa Thứ trưởng, trong báo cáo Chính trị có nói rằng, sẽ sớm đưa nước ta trở thành quốc gia công nghiệp song vẫn rất quan tâm đến nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Vậy nhiệm kỳ tới đã khẳng định vị trí của nông nghiệp, nông dân và nông thôn như thế nào và sẽ tiếp tục xây dựng nông thôn mới ra sao?

Thứ trưởng Lê Minh Hoan: Dự thảo văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp. Theo đó, xác định 3 yếu tố chủ đạo là nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại và nông thôn thông minh. Như vậy, chúng ta có một quỹ đạo để chuyển đổi nền nông nghiệp và thêm những giá trị cho chương trình xây dựng nông thôn mới trong nhiệm kỳ tới.

Đặc biệt, đối với nông nghiệp, chúng ta sẽ tạo ra chuỗi giá trị ngành hàng và giá trị gia tăng đột biến hơn so với giá trị gia tăng từ tăng cao sản lượng. Những mô hình cũ sẽ được làm đậm nét hơn, lan toả hơn và sẽ có những chính sách đồng bộ hơn để kích hoạt nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp số, nông nghiệp chia sẻ… Đây là những mô hình tạo ra những giá trị trên từng đơn vị diện tích nông nghiệp.

Chúng ta đang có một quỹ đạo để chuyển đổi nền nông nghiệp và tăng thêm những giá trị cho chương trình xây dựng nông thôn mới trong nhiệm kỳ tới. Những mô hình cũ sẽ được làm đậm nét hơn, lan toả hơn và sẽ có những chính sách đồng bộ hơn để kích hoạt nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp số, nông nghiệp chia sẻ… Đây là những mô hình tạo ra những giá trị trên từng đơn vị diện tích đất nông nghiệp.

Chúng ta phải tạo ra những giá trị gia tăng, chứ không phải là dừng lại ở gia tăng sản lượng. Trong đó, đưa vào ứng dụng công nghệ, ứng dụng công nghiệp 4.0 và chú trọng sơ chế, bảo quản, đóng bao bì và thương mại điện tử. Chúng ta sẽ phân khúc thị trường để đáp ứng những yêu cầu của từng thị trường mở trong những Hiệp định đối tác mà Việt Nam đã tham gia. Từ đó, tạo ra một cú hích cho sản xuất nông nghiệp.

Những thay đổi cũng đặt lên vai chúng ta yêu cầu phải tương thích được với những thị trường, những Hiệp định đã tham gia. Việt Nam sẽ phải thay đổi rất nhiều, để chuyển đổi nền nông nghiệp từ sản lượng sang chất lượng, từ không an toàn thực phẩm sang an toàn thực phẩm… để đáp ứng những hàng rào kỹ thuật trong các hiệp định thương mại quốc tế.

Như vậy, chúng ta cần phát huy những giá trị và thành tựu đạt được trong 5 năm qua của nền nông nghiệp, đồng thời chuẩn bị sẵn sàng để tạo ra những điểm nhấn và cú hích mới bằng những tư duy mới. Tất cả sẽ được kích hoạt trên từng cánh đồng, từng thửa ruộng, kích hoạt người nông dân, doanh nghiệp và hệ thống quản lý Nhà nước để hướng tới mục tiêu tạo ra giá trị gia tăng đột biến hơn.

PV: Thưa Thứ trưởng, cứ nói đến nông nghiệp người ta sẽ nghĩ ngay đến sản xuất nhỏ lẻ và người nông dân dần bỏ ruộng. Vậy Đại hội lần này sẽ có những định hướng thế nào để đổi mới trong phát triển nông nghiệp?

Thứ trưởng Lê Minh Hoan: Nhắc tới nông nghiệp thì người ta hay nghĩ tới một “lời nguyền” là “sản xuất nhỏ, manh mún” đã kéo dài mấy chục năm. Nông nghiệp sẽ còn đối mặt với khó khăn khi phải chia sẻ quỹ đất đai cho phát triển hạ tầng, phát triển công nghiệp, dịch vụ và đô thị… Để khắc phục vấn đề này, dự thảo Văn kiện Đại hội XIII đã nêu việc tăng cường kinh tế hợp tác, kinh tế tập thể với nòng cốt là hợp tác xã và tổ hợp tác. Do đó, việc định vị lại hợp tác xã trong tiến trình cơ cấu nông nghiệp và đặt hợp tác xã ở một vị trí cao hơn và đưa ra nhiều quyết sách cho mô hình này hơn để chính hợp tác xã là mảnh ghép của những hộ đang sản xuất nhỏ lẻ và làm cầu nối cho họ với doanh nghiệp và thị trường. Thời gian qua, chúng ta đã làm được một bước là nâng cao chất lượng hoạt động của các hợp tác xã.

Nhận thức của các cấp chính quyền về kinh tế tập thể và kinh tế hợp tác được dự thảo văn kiện đánh giá là còn những tồn tại, nhất là về năng lực quản trị hợp tác xã, tính liên kết của hợp tác xã với các doanh nghiệp. Do vậy, trong giai đoạn sắp tới, chúng ta phải đưa kinh tế tập thể, với nòng cốt là hợp tác xã lên một vị trí tương xứng với tiến trình cơ cấu lại nền nông nghiệp. Đây sẽ là yếu tố cứu cánh để chúng ta phá vỡ “lời nguyền sản xuất manh mún nhỏ lẻ”.

Cấp uỷ, chính quyền địa phương ở gần người dân nhất, thấy được sự bức thiết của hợp tác xã trong các vấn đề liên kết, đầu tư… sẽ tháo gỡ, hỗ trợ trực tiếp cho người nông dân. Như vậy, phong trào hợp tác xã thời gian tới sẽ phát triển mạnh mẽ, bền vững hơn và thực sự trở thành một đòn bẩy để kết nối các hộ sản xuất nhỏ lẻ, đồng thời đưa ứng dụng khoa học công nghệ vào nông nghiệp nông thôn.

Từ hỗ trợ cá thể sang hỗ trợ kinh tế tập thể sẽ kích hoạt được hợp tác giữa những người nông dân. Câu chuyện của chúng ta sẽ là hợp tác và liên kết, đồng thời định vị được thị trường và đáp ứng những quy mô, tiêu chuẩn của thị trường.

PV: Hướng phát triển nông nghiệp sạch sẽ xóa bỏ tình trạng “một luống ăn, một luống bán” trên các thửa ruộng của người nông dân như thế nào, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Lê Minh Hoan: Tôi cho rằng, trong thời gian qua, một bộ phận người nông dân đã nhận thức được. Chúng ta sẽ không đánh đổi tăng trưởng với uy tín và thương hiệu của nông sản Việt Nam. Bên cạnh đó, còn là vấn đề gây ô nhiễm môi trường, ô nhiễm không khí, thậm chí là sức khỏe của người nông dân cũng trực tiếp bị ảnh hưởng.

PV: Thời gian qua đã có những tập đoàn tư nhân lớn tham gia vào chuỗi sản xuất nông nghiệp và bước đầu xây dựng được những thương hiệu nông sản chất lượng cao. Xin Thứ trưởng đánh giá về hướng đi này?

Thứ trưởng Lê Minh Hoan: Đây là một tín hiệu vui. Nông nghiệp không phải là một lĩnh vực sinh lợi ngay và cũng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. Nhưng nhiều doanh nhân rất tâm huyết với nông nghiệp và muốn đầu tư để không chỉ làm giàu cho doanh nghiệp mình mà còn để tạo ra cú hích giúp thay đổi hình ảnh nông nghiệp Việt Nam. Đó là cú hích lớn nhất. Từ giá trị đó, các doanh nghiệp đã tạo ra lợi thế để đưa nông sản Việt ra thị trường nước ngoài. Đồng thời, chế biến nông sản thành những sản phẩm có giá trị gia tăng.

Cơ cấu lại nông nghiệp cần có yếu tố dẫn dắt và đó chính là các doanh nghiệp. Tuy nhiên, tôi muốn chia sẻ rằng, chúng ta cần những doanh nghiệp lớn để dẫn dắt, nhưng không thể quên những doanh nghiệp nhỏ, những hợp tác xã đang đầu tư ở các địa phương.

Các nhà đầu tư khi về với địa phương sẽ thấy các doanh nghiệp vừa và nhỏ tạo thành một hệ sinh thái nông nghiệp hấp dẫn.

PV: Nghĩa là theo Thứ trưởng, cần có cơ chế tạo "đất sống" cho doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nông nghiệp?

Thứ trưởng Lê Minh Hoan: Các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, doanh nghiệp vừa và nhỏ tạo ra nền kinh tế nông nghiệp ở địa phương, tạo ra một phân khúc nhất định so với phân khúc của các doanh nghiệp lớn.

Các cơ quan truyền thông hãy trân quý, tôn vinh và phát hiện các doanh nghiệp này. Như vậy mới có điều kiện thu hút đội ngũ tri thức trẻ về làm. Nhất là các chương trình đổi mới sáng tạo hay khởi nghiệp trong nông nghiệp.

Các doanh nghiệp, các bạn trẻ trở về từ các đô thị lớn, hấp thụ được tri thức, công nghiệp hiện đại, trở về khởi nghiệp trong các lĩnh vực cụ thể của nông nghiệp, từ phân loại, bảo quản, phân phối sản phẩm, thương mại điện tử... sẽ có tác động lan tỏa ở cộng đồng không kém các "đại bàng".

PV: Thưa Thứ trưởng, trong mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, nông nghiệp sẽ đóng vị trí, vai trò như thế nào trong nền kinh tế?

Thứ trưởng Lê Minh Hoan: Thay đổi nhận thức chỉ hỗ trợ đầu vào cho sản lượng cao lên, tiến tới phải kích hoạt để tạo được đầu ra ổn định. Khi đó đầu vào sẽ tự động điều chỉnh, co giãn theo thị trường. Lúc đó chúng ta có thể trở thành không chỉ một quốc gia xuất khẩu nông sản tươi ở “top” đầu thế giới, mà còn xuất khẩu những sản phẩm công nghiệp thực phẩm từ nông sản của mình. Đó mới là hình ảnh nông nghiệp của chúng ta trong tương lai.

Để có được điều đó phải có sự tham gia của các viện, trường, chuyên gia nông nghiệp, các nhà quản lý, rất nhiều bộ, ngành khác nhau... Liên kết giữa các vùng nguyên liệu, thông tin thị trường cần được cập nhật thường xuyên đến người sản xuất...

PV: Xin cảm ơn Thứ trưởng!./.

Thu Hà