Qua 10 năm triển khai Chương trình (2010 - 2020), đến nay bình quân chung số tiêu chí NTM đạt chuẩn của toàn tỉnh Quảng Nam là 16,02 tiêu chí/xã.

Đã có 58% số xã đạt chuẩn NTM

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) tỉnh Quảng Nam, qua 10 năm triển khai Chương trình (2010 - 2020), đến nay bình quân chung số tiêu chí NTM đạt chuẩn của toàn tỉnh là 16,02 tiêu chí/xã (tăng 4,52 tiêu chí so với năm 2015 và tăng 13,43 tiêu chỉ so với năm 2010); có 116 xã được công nhận đạt chuẩn NTM, đạt tỷ lệ 58%, đạt mục tiêu giai đoạn 2016 - 2020 đã đề ra.

Trong số tiêu chí NTM đạt chuẩn chung của toàn tỉnh, ở nhóm 1 (đạt 19 tiêu chí): Đã có 118 xã hoàn thành, chiếm 59%; trong đó có 109 xã đã được công nhận đạt chuẩn NTM (109 xã còn lại đang thẩm định để xét công nhận NTM trong cuối tháng 12/2020). Nhóm 2 (từ 15 - 18 tiêu chí): Có 10 xã đạt (chiếm 5%). Nhóm 3 (từ 10 - 14 tiêu chí): có 55 xã đạt (chiếm 27,5%). Nhóm 4 (từ 05 - 09 tiêu chí): có 17 xã đạt (chiếm 8,9%). Nhóm 5 (dưới 05 tiêu chí): Không có.

Cùng với kết quả trên, đến nay thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2020 tại Quảng Nam đạt 40,5 triệu đồng (tăng 30,3 triệu đồng so với năm 2010 và tăng 19,4 triệu đồng so với năm 2015). Tỷ lệ hộ nghèo năm 2020 giảm còn 5,3% (giảm hơn 18,9% so với năm 2010 và giảm hơn 4,73% so với năm 2015)….

Từ “thụ hưởng, bị động” sang “chủ thể, chủ động”

Theo Ban Chỉ đạo xây dựng NTM tỉnh Quảng Nam, qua 10 năm thực hiện Chương trình NTM, sự thay đổi về nhận thức, tư duy của người dân ngày càng tăng. Đến nay, người dân cơ bản đã nhận thức đúng ý nghĩa, bản chất, mục đích của Chương trình, từ chỗ “thụ hưởng, bị động” chuyển dần sang “chủ thể, chủ động”; tư duy về kinh tế thị trường ngày càng rõ nét hơn, ứng xử văn hoá nông thôn gắn kết cộng đồng ngày càng tốt hơn. Nông dân phấn khởi, tin tưởng vào chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, ghi nhận, đánh giá cao và hài lòng với kết quả thực hiện Chương trình NTM.

Khẳng định thêm những chuyển biến tích cực từ Chương trình, đồng chí Ngô Tấn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Quảng Nam cho biết, thực tế 10 năm qua cho thấy, cùng với những chuyển biến trên, đến nay hệ thống cơ chế chính sách và các văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình đã hoàn thành tương đối đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi để các địa phương triển khai thực hiện; nhiều cơ chế, chính sách mới được ban hành trong giai đoạn 2016 - 2020 đã góp phần rất lớn trong huy động nguồn lực thực hiện Chương trình.

Đồng chí cho biết, kinh tế nông thôn đến nay có bước phát triển lớn, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt 40,5 triệu đồng (tăng 30,3 triệu đồng so với năm 2010 và tăng 19,39 triệu đồng so với năm 2015), có những địa phương có nhiều đột phá, nhất là các địa phương phía Bắc của tỉnh; cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực; sản xuất đã chuyển dần sang hướng sản xuất hàng hóa, xác định được các sản phẩm hàng hóa chủ lực để phát triển; đã có sự quan tâm cao về ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ, sản xuất theo hướng liên kết, theo chuỗi giá trị. Văn hóa, xã hội, môi trường khu vực nông thôn đã có sự thay đổi rõ nét, tích cực. Môi trường sống ở khu vực nông thôn ngày càng tốt hơn, sáng - xanh - sạch - đẹp hơn, nhất là ở những thôn có triển khai Khu dân cư NTM kiểu mẫu.

Hệ thống chính trị được củng cố, năng lực lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện hiệu quả ngày càng cao; bộ máy giúp việc cho Ban Chỉ đạo các cấp từng bước được tinh gọn, hoạt động chuyên trách, chuyên nghiệp; đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ xã ngày càng được nâng cao cả về nhận thức chính trị, năng lực chuyên môn, nhất là ý thức, trách nhiệm. Năng lực, kinh nghiệm của đội ngũ cán bộ tham mưu, vận hành Chương trình đã có tiến bộ rõ rệt so với giai đoạn 2011 - 2015, qua đó đã khẳng định bộ máy này hoạt động hiệu quả trong giai đoạn hiện nay.

Trong 10 năm (2010-2020), tổng nguồn vốn được huy động cho Chương trình xây dựng NTM tại Quảng Nam gần 33.500 tỷ đồng.

 Nguồn lực huy động xây dựng NTM rất to lớn

Về nguồn lực được huy động để thực hiện Chương trình NTM, theo Ban Chỉ đạo xây dựng NTM tỉnh Quảng Nam, trong 10 năm qua (2010 - 2020), tổng nguồn vốn được huy động cho Chương trình tại Quảng Nam là gần 33.500 tỷ đồng. Trong đó vốn ngân sách Nhà nước hơn 14.510 tỷ đồng, (chiếm 43,4%); vốn tín dụng hơn 16.174 tỷ đồng (chiếm 48,4%); vốn huy động từ doanh nghiệp, hợp tác xã hơn 882 tỷ đồng (chiếm 2,6%); vốn do Nhân dân đóng góp (quy giá trị) hơn 1.865 tỷ đồng (chiếm 5,6%).

Khẳng định về vai trò to lớn của các nguồn lực được huy động cho Chương trình, Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Lê Trí Thanh, Trưởng Ban Chỉ đạo xây dựng NTM tỉnh cho rằng, những nguồn lực được huy động vào Chương trình trong 10 năm qua trên địa bàn tỉnh là rất to lớn. Kết quả đó thể hiện được sự quan tâm, nhất là nguồn lực xã hội hóa được huy động lớn, đã tạo điều kiện để phát triển nhanh hơn đối với khu vực nông thôn.

Đồng chí Lê Trí Thanh cho rằng, trong 10 năm qua, ngân sách Nhà nước (kể cả lồng ghép từ các Chương trình, dự án) hỗ trợ cho Chương trình NTM tại Quảng Nam bình quân 28,26 tỷ đồng/xã. Vốn ngân sách Nhà nước hỗ trợ chiếm tỷ lệ cao (43,4% so với yêu cầu 30%), trong đó nguồn vốn lồng ghép các chương trình dự án khác đạt 26,5%, đây là con số rất cao so với yêu cầu là 6%. Điều này một mặt thể hiện sự quan tâm của chính quyền địa phương trong việc nỗ lực lồng ghép nhiều nguồn vốn thuộc ngân sách để thực hiện mục tiêu Chương trình. Nhưng mặt khác, cũng thể hiện khả năng huy động các nguồn lực đầu tư ngoài ngân sách Nhà nước còn nhiều hạn chế.

“Nguồn đóng góp của cộng đồng dân cư chiếm tỷ lệ thấp (5,6% so với yêu cầu 10%) do công tác tuyên truyền, vận động Nhân dân gặp nhiều khó khăn; chưa thực hiện có hiệu quả công tác lập kế hoạch cấp xã có sự tham gia của cộng đồng; đồng thời việc áp dụng cơ chế đầu tư đặc thù chưa được quan tâm đúng mức và đặc biệt là ở vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa của tỉnh thì không huy động được trong cộng đồng dân cư. Trong khi đó, vốn đầu tư từ khu vực doanh nghiệp, hợp tác xã còn rất hạn chế (2,6% so với yêu cầu 15%) cho thấy việc thực hiện các chính sách thu hút, khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn chưa phát huy được tác dụng mà nguyên nhân chính là các rào cản về chính sách đất đai và tín dụng”- Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Lê Trí Thanh thông tin thêm.

Tại Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Chương trình mục tiêu xây dựng NTM và phong trào thi đua "Chung tay xây dựng NTM", UBND tỉnh Quảng Nam đã vinh danh, khen thưởng 105 tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc trong xây dựng NTM.

Còn tình trạng thích được “nghèo bền vững”

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, nhiều hạn chế, yếu kém đã được các cấp, các ngành của tỉnh tổng kết, rút kinh nghiệm để tháo gỡ. Trong đó có nguyên nhân nhưng chủ yếu là sự chỉ đạo, điều hành của chính quyền ở một số địa phương chưa đáp ứng yêu cầu, nhất là ở các xã miền núi cao; nhiều nguồn lực đầu tư cho NTM còn dàn trải, chưa hiệu quả; một số việc trong xây dựng NTM còn hình thức, chạy theo thành tích hoặc đối phó để đạt chỉ tiêu; chênh lệch về hộ nghèo cũng như mức thu nhập giữa các vùng còn lớn; công tác tác tuyên truyền, vận động nhân dân chưa thật sự sâu rộng, thiếu thường xuyên liên tục, hiệu quả chưa cao; chất lượng đạt chuẩn và công tác duy trì bền vững kết quả sau đạt chuẩn còn nhiều hạn chế; nguồn lực đầu tư từ ngân sách tuy có tăng nhưng vẫn chưa đảm bảo yêu cầu; mô hình hiệu quả trên địa bàn các xã chưa nhiều; nhiều vướng mắc, bất cập trong cơ chế, chính sách, nhất là về đất đai, phát triển kinh tế hợp tác và kinh tế trang trại…chậm được tháo gỡ…

Theo Chủ tịch UBND tỉnh Lê Trí Thanh, cùng với những hạn chế, yếu kém trên, còn một số tồn tại phải nhanh chóng khắc phục. Trong đó đáng kể nhất là tư tưởng của một số cán bộ cơ sở và người dân không muốn đạt chuẩn NTM, thích được “nghèo bền vững” để được hưởng các chính sách an sinh xã hội do Trung ương quy định; cách làm NTM ở miền núi thời gian quan chưa có nhiều sáng tạo, đổi mới phù hợp với đặc điểm và điều kiện cụ thể ở địa phương…

Phát huy kết quả đạt được, trong giai đoạn 2021 - 2025 tới, Quảng Nam xác định đến năm 2025 toàn tỉnh sẽ có 160 xã đạt chuẩn NTM (chiếm 80% số xã đạt chuẩn NTM), trong đó có 64 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 16 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu; không còn huyện không có xã đạt chuẩn NTM, không còn xã đạt dưới 15 tiêu chí; có 09 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn NTM; thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn của tỉnh đến năm 2025 tăng ít nhất 1,36 lần so với năm 2020; tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn tỉnh đến cuối năm 2025 còn 2,87%; phấn đấu trở thành tỉnh đạt chuẩn NTM trước năm 2035… Để hoàn thành các chỉ tiêu quan trọng này, Quảng Nam cũng đã đề ra 13 nhóm nhiệm vụ, giải pháp để triển khai thực hiện ngay từ năm 2021 này./.

Bài, ảnh: Đình Tăng