Ảnh minh họa. Nguồn: Thanh Hà

Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc các lần từ thứ IX, lần thứ X, XI, và XII của Đảng ta luôn tiếp tục khẳng định quan điểm xuyên suốt, coi “Phát triển khoa học và công nghệ cùng với phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải “Tăng cường tiềm lực và đổi mới cơ chế quản lý để khoa học và công nghệ thực sự trở thành động lực phát triển đất nước” và "tạo bước chuyển mạnh về phát triển nguồn nhân lực, trọng tâm là giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ như là những giải pháp chiến lược mang tính đột phá làm chuyển động tình hình kinh tế-xã hội". Từ lý luận và thực tiễn cho thấy KH&CN được Đảng ta lựa chọn làm mũi nhọn, công cụ và phương thức để phát triển kinh tế xã hội.

Năm 2020 được xác định là năm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, năm cuối của kế hoạch 5 năm 2016-2020 và là năm tổ chức đại hội đảng các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, đặc biệt với tiền đề là cơ quan nghiên cứu, phát triển công nghệ hàng đầu của cả nước, nên dù trong bối cảnh bị ảnh hưởng nhiều bởi dịch COVID-19, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ (HL KH&CN) Việt Nam vẫn giữ được đà tăng trưởng phát triển về mọi mặt, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Đặc biệt, trong năm 2020, Viện đã đạt được thành tích tốt với tổng số công bố là 2.544 công trình khoa học, trong đó số bài báo quốc tế là 1.613, tăng 36,9% so với năm 2019; số bài đăng trên tạp chí Quốc tế uy tín (SCIE) là 1281 bài, tăng 44,3% so với năm 2019, trong đó có nhiều công trình có chất lượng cao.

Viện tiếp tục là đơn vị đứng hàng đầu cả nước trong công tác nghiên cứu cơ bản. Ngoài ra, hai Trung tâm quốc tế dạng II về Toán học và Vật lý dưới sự bảo trợ của UNESCO đi vào hoạt động từ năm 2018 đã phát huy được những thế mạnh về nghiên cứu cơ bản của Viện trong lĩnh vực Toán học, Vật lý.

Trong hoạt động điều tra cơ bản, năm 2020, các nhà khoa học của Viện đã phát hiện mới 133 loài động vật và thực vật mới cho khoa học. Các nhiệm vụ đào tào cán bộ tập trung nghiên cứu về đa dạng sinh học tại Việt Nam và xây dựng các cơ sở dữ liệu về các loài động, thực vật cho các khu vực khác nhau tại Việt Nam. Điều tra các nguồn thực vật có hoạt tính sinh học như kháng ung thư, kháng viêm, tác dụng hạ huyết áp, hạ đường huyết... để có thể định hướng ứng dụng vào lĩnh vực y - dược tạo ra các sản phẩm thuốc phục vụ cuộc sống. Công tác nghiên cứu ứng dụng và triển khai công nghệ được đẩy mạnh, và đã được cấp 41 Bằng độc quyền phát minh sáng chế và Bằng độc quyền giải pháp hữu ích.

Năm 2020, Viện Hàn lâm KH&CN đã được vinh danh là một trong 28 tổ chức dẫn đầu về đổi mới sáng tạo trong khu vực Nam Á và Đông Nam Á. Cũng trong năm 2020, Viện có thêm hai tạp chí: Khoa học Trái đất và tạp chí Hóa học đã được vào danh mục ESCI của Web of Science, nâng tổng số tạp chí đạt chuẩn quốc tế lên 5 tạp chí và 5 tạp chí đạt tiêu chí ACI (Asian Citation Index).

Viện cũng đã xuất bản 49 sách, tài liệu tham khảo có giá trị về động, thực vật Việt Nam và biển đảo góp phần phục vụ thực hiện chiến lược phát triển kinh tế Biển và khẳng định bảo vệ độc lập chủ quyền biển, đảo Việt Nam. Vận hành hoạt động ổn định VNREDSat-1 trên quỹ đạo về cung cấp ảnh vệ tinh phục vụ hiệu quả nghiên cứu khoa học và an ninh quốc phòng; hoạt động mạng lưới trạm quan sát động đất phục vụ báo tin và cảnh báo sóng thần…

Với quan điểm khoa học và công nghệ phải được xem là mũi nhọn đột phá chiến lược đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững Viện HL KH&CN với vai trò và trách nhiệm là cơ quan nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ hàng đầu của đất nước đã chủ động đổi mới chính mình để thúc đẩy nền khoa học nước nhà phát triển mạnh hơn nữa trong giai đoạn tới, góp phần khẳng định khoa học và công nghệ đóng vai trò quan trọng, là khâu đột phá đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững.

Những kết quả đạt được trong năm 2020 là sự tiếp nối quan trọng thành tựu của giai đoạn vừa qua, là nền tảng quan trọng tạo đà phát triển trong giai đoạn mới. Tiếp nối những thành công đó, năm 2021 Viện Hàn lâm sẽ tập trung lấy đổi mới sáng tạo là động lực để tạo đà phát triển của đơn vị, chuyên ngành; tập trung phát triển công tác đào tạo nhân lực khoa học và công nghệ, đảm bảo đầy đủ về độ tuổi, trình độ cán bộ khoa học và công nghệ đáp ứng cho mọi ngành, lĩnh vực và giai đoạn phát triển của Viện, tạo "Sân chơi khoa học, dựng hoài bão, ước mơ cho mọi cá nhân khi nghiên cứu, đào tạo khoa học và công nghệ, đảm bảo đời sống cho cán bộ nghiên cứu khoa học.

Đặc biệt, Viện sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu, điều tra cơ bản, tạo môi trường để phối hợp khoa học và công nghệ đa ngành, liên ngành trong tham gia tư vấn xây dựng chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tư vấn thẩm định đối với các nhiệm vụ lớn của Nhà nước. Xây dựng chiến lược quy hoạch Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ giai đoạn 2021 - 2025 và tầm nhìn 2040 khả thi. Đẩy mạnh công tác truyền thông khoa học và công nghệ, tạo sức lan tỏa và phát huy tinh thần nghiên cứu, học tập, ứng dụng khoa học và công nghệ từ Viện xã hội. Khen thưởng kịp thời những phát minh, sáng kiến cũng như ứng dụng kết quả khoa học và công nghệ trong phát triển kinh tế - xã hội đất nước./.

Bích Liên