Trải qua 70 năm hoạt động, được sự quan tâm đặc biệt của Bác Hồ, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các đồng chí Tổng Bí thư của Đảng, Báo Nhân Dân luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ là người phát ngôn trung thực của Đảng, Nhà nước và nhân dân, ngọn cờ chính trị - tư tưởng của Đảng trên mặt trận báo chí. Nội dung trên các ấn phẩm Nhân Dân đều bảo đảm tính thời sự, tính chiến đấu, tính định hướng dư luận xã hội.

Truyền thống vẻ vang 70 năm qua cũng là động lực tinh thần thôi thúc, cổ vũ đội ngũ những người làm Báo Nhân Dân không ngừng phấn đấu đi lên, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó, góp phần vào công cuộc đổi mới đất nước.

Nhìn lại một chặng đường lịch sử vẻ vang

Từ ngày 11 đến ngày 19/2/1951, Đại hội đại biểu lần thứ II của Đảng được triệu tập tại xã Kim Bình, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang. Đại hội quyết định ra một tờ báo mới làm cơ quan ngôn luận trung ương của Đảng kế tục sự nghiệp báo Sự Thật, lấy tên là Nhân Dân. Ban Biên tập đầu tiên của báo Đảng gồm tám người thì có năm đồng chí là Ủy viên Bộ Chính trị và Ban Bí thư Trung ương: các đồng chí Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Hoàng Quốc Việt, Nguyễn Chí Thanh, Lê Văn Lương. Báo Nhân Dân ra đời, kế tục sự nghiệp vẻ vang của các tờ báo Thanh Niên, Tranh Đấu, Cờ Giải Phóng, Sự Thật.

Nghị quyết Đại hội vạch rõ: “Để tuyên truyền chủ nghĩa và động viên đảng viên và quần chúng nhân dân thực hành chính sách của Đảng, Đại hội quyết định Đảng Lao động Việt Nam xuất bản một tờ báo, lấy tên là Nhân Dân, cơ quan trung ương của Đảng. Báo Nhân Dân ra hằng tuần, khi nào có điều kiện sẽ ra hằng ngày. Đối tượng chính của Nhân Dân là đảng viên ở các chi bộ và quần chúng nhân dân”.

Sau thời gian tích cực chuẩn bị, đúng ngày 11-3-1951, Báo Nhân Dân ra đời.

Chương trình văn nghệ kỷ niệm 70 năm Báo Nhân Dân ra số đầu tiên diễn ra trung tuần tháng 3/2021 (Ảnh: HNV)

Quá trình ra đời và phát triển của Báo Nhân Dân trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp gắn chặt với sự chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng Bí thư Trường Chinh, Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng, với sự quan tâm của các cấp ủy địa phương từ Bắc chí Nam. Đặc biệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng Bí thư Trường Chinh không chỉ trực tiếp thường xuyên viết bài cho báo, mà còn chăm lo công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, chỉ bảo về nội dung từng số báo, cho đến cách trình bày. Tập thể cán bộ với số lượng ít ỏi, đã có nhiều cố gắng khắc phục khó khăn, đi sát phong trào cách mạng của quần chúng ở tiền tuyến và hậu phương.

Sau ngày lễ Quốc khánh 2-9-1954, đến ngày 7-9-1954, Báo Nhân Dân ra hai ngày một số. Điều này không phải chỉ nhằm rút ngắn kỳ hạn ra báo, mà còn có ý nghĩa là một sự tập dượt cần thiết để nhanh chóng ra được hằng ngày sau khi trở về Thủ đô Hà Nội.

Sau khi Báo Nhân Dân ra hằng ngày được một thời gian, Chủ tịch Hồ Chí Minh đích thân chỉ thị cho Ban Biên tập báo Đảng cần có mục phê bình và tự phê bình. Báo Nhân Dân, số 307 ra ngày 2-1-1955, đăng bài Về ý kiến bạn đọc của Chủ tịch Hồ Chí Minh với bút danh C.B.: “Báo có mục “Ý kiến bạn đọc”, bạn đọc thường gửi ý kiến cho báo, đó là một việc rất hay. Vì đó là một cách phê bình và tự phê bình thiết thực rộng rãi của nhân dân”. Từ đó, trên báo đảng thường xuyên có mục phê bình và tự phê bình và đã trở thành chuyên mục hằng tuần dưới tiêu đề "Sinh hoạt Đảng".

Về Hà Nội được hơn một năm, Báo Nhân Dân bước sang giai đoạn mới và Bộ Chính trị đã ra Chỉ thị số 43-CT/TW ngày 1-11-1955 Về việc cải tiến Báo Nhân Dân và khẳng định Báo Nhân Dân “đã trở thành một tờ báo hàng ngày lớn nhất và có tín nhiệm nhất trong nước ta hiện nay”. 

Nhận rõ xu thế chuyển biến của tình hình, từ đầu năm 1965, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã chỉ đạo và theo dõi sát công việc biên tập và phát hành báo. Ngày 15-11-1965, Ban Bí thư ra Chỉ thị số 113-CT/TW Về nhiệm vụ của Báo Nhân Dân trước tình hình và nhiệm vụ mới của cách mạng.

Mùa Xuân 1975, mùa xuân tươi thắm rạng rỡ của đất nước, của dân tộc, cũng là mùa xuân rạng rỡ của báo chí cách mạng, báo chí kháng chiến cứu nước. Các đội quân báo chí lao đi các ngả ra tiền tuyến, theo đà thần tốc của Chiến dịch Hồ Chí Minh, tới tấp đưa tin chiến thắng. Báo gửi đi những chiến sĩ của mình, những chiến sĩ hoạt động bằng ngòi bút, bằng máy ảnh, ghi nhanh từng nét, từng hình ảnh của Đại thắng mùa Xuân năm 1975.

Sau thống nhất đất nước, một nhiệm vụ hết sức quan trọng của Báo Nhân Dân trong giai đoạn mới này là phải thể hiện tính toàn quốc. Báo Nhân Dân bằng nhiều hình thức và thể tài khác nhau, tuyên truyền cổ vũ cho việc cần phải thống nhất ngay đất nước, Nam - Bắc là một nhà, Đảng, quân đội, nhân dân ta là một, hai miền thống nhất có điều kiện bổ sung cho nhau để xây dựng Tổ quốc Việt Nam giàu mạnh. Báo nêu rõ tình cảm thân thiết của Bác Hồ đối với miền Nam: Miền Nam luôn trong trái tim tôi, “Trái tim của tôi và 17 triệu đồng bào miền Bắc luôn luôn đập một nhịp với trái tim của đồng bào miền Nam”, “nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một”. Và trong Di chúc thiêng liêng: “Tổ quốc ta nhất định sẽ thống nhất. Đồng bào Nam Bắc nhất định sẽ sum họp một nhà”.

Thời kỳ từ năm 1975 đến năm 1986 là một trong những thời kỳ làm báo phong phú và sinh động nhất của Báo Nhân Dân. Báo thể hiện đúng đắn đường lối của Đảng, kiên trì mục tiêu độc lập dân tộc, thống nhất và chủ nghĩa xã hội, vững vàng trước mọi thử thách, góp phần tích cực vào công cuộc đổi mới của đất nước. Báo Nhân Dân xứng đáng với lời biểu dương của Bộ Chính trị: “là tờ báo lớn nhất và có tín nhiệm nhất trong nước” và của Ban Bí thư Trung ương Đảng: “là ngọn cờ của Đảng trên mặt trận báo chí”.

Vào thời kỳ đầu đổi mới, những tư tưởng hoài nghi về thành tựu đổi mới và dao động về chủ nghĩa xã hội khá phổ biến. Căn cứ các nghị quyết của Trung ương, Báo Nhân Dân đã đăng nhiều loạt bài vừa làm sáng tỏ các nhận định của Trung ương, vừa phê phán các tư tưởng sai trái. Ngày 1-6-1990, báo đăng bài Chủ nghĩa xã hội hấp hối rồi chăng?, kịch liệt phản bác các luận điệu thù địch. Bài báo viết: “Cứ như luận điệu của các thế lực chống chủ nghĩa xã hội thì khủng hoảng bắt nguồn từ bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa, một chế độ theo họ không cao hơn mà lại thấp hơn chế độ tư bản chủ nghĩa, một chế độ bị áp đặt khiên cưỡng trong tiến trình lịch sử! Không. Khủng hoảng không bắt đầu từ đó. Chủ nghĩa xã hội đã, đang và sẽ còn tiếp tục chứng tỏ sức sống của nó”.

Lễ kỷ niệm 70 năm Báo Nhân Dân ra số đầu tiên diễn ra trung tuần tháng 3/2021 (Ảnh: HNV)

Trong những năm 1991 - 1995, hướng vào việc tiếp tục tạo tiền đề cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên lĩnh vực xây dựng các công trình công nghiệp, kết cấu hạ tầng, Báo đã giới thiệu hầu như mọi công trình của đất nước từ khi khởi công đến lúc khánh thành. Đồng thời kết hợp giới thiệu các công trình với việc tổ chức lại sản xuất ở các doanh nghiệp, cách đầu tư nâng cao trình độ kỹ thuật, năng lực, thiết bị để làm được những công trình lớn bằng công nghệ hiện đại cả trong nước và nước ngoài.

Phát triển theo mô hình truyền thông đa phương tiện

Trong bối cảnh đất nước và quốc tế có nhiều khó khăn, thách thức; sự phát triển nhanh, mạnh của báo chí cả nước (trong đó đặc biệt là các trang mạng xã hội, báo điện tử…) tạo nên thử thách, sức ép không nhỏ đối với Báo Nhân Dân. Ban Biên tập đã xây dựng và tổ chức thực hiện Đề án đổi mới toàn diện và nâng cao chất lượng các ấn phẩm Nhân Dân, không ngừng nâng cao chất lượng chính trị, văn hóa, khoa học, nghiệp vụ các ấn phẩm. Đổi mới, nâng cao chất lượng nội dung, hình thức trình bày, tăng tính thuyết phục, định hướng, hấp dẫn của thông tin, xây dựng  mô hình truyền thông đa phương tiện.

Hiện nay, Báo Nhân Dân hoạt động theo mô hình cơ quan truyền thông đa phương tiện, các ấn phẩm tiếp tục được đổi mới cả về nội dung và hình thức, đưa các thông tin bám sát thực tiễn, ngày càng thu hút được sự chú ý của độc giả. Hằng năm, nhiều tác phẩm trên các ấn phẩm Báo Nhân Dân (báo in, báo điện tử), trên Truyền hình Nhân Dân đã tham gia dự thi và đoạt nhiều giải thưởng cao quý, trong đó có các giải Báo chí quốc gia, giải Búa liềm vàng, Giải thưởng toàn quốc về thông tin đối ngoại...

Tới nay, diện mạo các trang của Báo Nhân Dân hằng ngày, nhất là trang nhất và trang 8 được thực hiện theo hướng hiện đại, viết ngắn gọn, nhiều thông tin; số bài điều tra tăng, tin lễ tân có nhiều cải tiến. Các bài mũi nhọn phát hiện được nhiều vấn đề hay, thể hiện hấp dẫn.

Các ấn phẩm báo in Nhân Dân cuối tuần, Nhân Dân hằng tháng, Thời nay với những đặc thù khác nhau, luôn thực hiện tốt nhiệm vụ tuyên truyền; giữ vững định hướng; thực hiện nhất quán tôn chỉ mục đích, phong phú về nội dung, thể loại chuyên mục; thuyết phục bạn đọc bằng những thông tin, bình luận chính xác, khách quan, tiếp tục nỗ lực cải tiến, nâng cao chất lượng để đổi mới ấn phẩm, cải tiến giao diện phiên bản online, tăng tính tương tác nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của bạn đọc, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh thông tin hiện nay.

Báo Nhân Dân điện tử có nhiều dấu mốc quan trọng, đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc của loại hình báo chí mang tính tích hợp cao, nhất là trong bối cảnh nước ta đang hội nhập quốc tế sâu rộng và bước nhanh vào Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Tính đến ngày 25-1-2019, Báo Nhân Dân điện tử chính thức phát hành trên mạng Internet với sáu ngôn ngữ: tiếng Việt, tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Trung Quốc, tiếng Nga và tiếng Tây Ban Nha. Thông qua các sản phẩm báo chí có chất lượng, sáu ấn phẩm của Nhân Dân điện tử góp phần lan tỏa thông tin rộng rãi tới đông đảo bạn đọc trong và ngoài nước, qua đó phục vụ nhiệm vụ chính trị hiệu quả hơn. Đặc biệt, với đặc thù phát hành tin bài thông qua Internet, Nhân Dân điện tử đã đóng vai trò quan trọng trong việc lan tỏa đa dạng thông tin về Đại hội XI, Đại hội XII và Đại hội XIII tới bạn đọc trong và ngoài nước.

Tháng 7-2013, Trung tâm Truyền hình Nhân Dân được thành lập. Sau một thời gian chuẩn bị, phát thử nghiệm, ngày 1-9-2015, Truyền hình Nhân Dân chính thức phát sóng. Truyền hình Nhân Dân là đơn vị mới nhưng có lợi thế được kế thừa truyền thống, vị thế và thương hiệu của cơ quan báo Đảng. Truyền hình Nhân Dân đầu tư cho các chương trình được coi là thế mạnh đặc thù là chính luận, phân tích, bình luận gắn với tính phát ngôn đối với các vấn đề trong nước và quốc tế được dư luận quan tâm. Qua hơn 5 năm xây dựng và phát triển, đến nay Truyền hình Nhân Dân là một trong những kênh truyền hình thiết yếu quốc gia, thuộc nhóm kênh thời sự chính trị tổng hợp, có khung chương trình phù hợp với tình hình mới và phát sóng 24/24 giờ hằng ngày theo đúng quy định của Bộ Thông tin và Truyền thông. Nội dung các chương trình, chuyên mục đã bám sát tình hình thực tiễn, cuộc sống, phản ánh ngày càng kịp thời những vấn đề xã hội đang quan tâm trên mọi lĩnh vực.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng gửi thư chúc mừng tới Lễ kỷ niệm 70 năm Báo Nhân Dân ra số đầu tiên diễn ra trung tuần tháng 3/2021 (Ảnh: HNV)

Bên cạnh việc nâng cao chất lượng các loại hình báo chí, trong quá trình xây dựng và xây dựng thành công Báo Nhân Dân thành một tổ hợp truyền thông đa phương tiện, một số loại hình xuất bản khác cũng được Ban Biên tập chú trọng phát triển, đó là xuất bản sách và sản xuất phim tài liệu có giá trị.

Từ tháng 5-2013 đến nay, Báo Nhân Dân đã phối hợp Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản, ra mắt bạn đọc nhiều cuốn sách có giá trị cả về lý luận và thực tiễn, trở thành nguồn tư liệu quý cho các cơ quan, nhà nghiên cứu, các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ như: Chủ tịch Hồ Chí Minh và cách mạng Việt Nam; Điện Biên Phủ - Khúc tráng ca vang mãi; Hiến pháp năm 2013 - sự kết tinh trí tuệ toàn dân tộc (2014); Phát triển kinh tế - xã hội và văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi;  Việc gì có lợi cho dân thì hết sức làm (2015);  Những bài viết của Bác Hồ trên Báo Nhân Dân (3 tập); Bình luận và phê phán (2016); Nguyễn Văn Linh - Sức sống “Những việc cần làm ngay”; Vững bước trên con đường đổi mới (2 tập); Ý Đảng quyện lòng dân (2017); Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng với tình cảm của nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế (2019); Vì sự thật lịch sử, vì tình yêu Tổ quốc (2020); Tầm nhìn chiến lược và ý chí vươn lên của dân tộc (2021).  

Cùng với việc xuất bản sách, Báo Nhân Dân cũng thực hiện sản xuất một số bộ phim tài liệu, nổi bật là bộ phim tài liệu lịch sử nhiều tập: Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình. Tại Giải Báo chí toàn quốc về xây dựng Đảng (Búa liềm Vàng) lần thứ V - năm 2020, bộ phim tài liệu “Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình” đã được trao Giải Đặc biệt. Hai trong số năm sản phẩm văn hóa được Ban Tổ chức Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng chọn làm quà tặng các đại biểu tham dự đại hội đều mang thương hiệu của Báo Nhân Dân. Đó là bộ sách hai tập “Vững bước trên con đường đổi mới” và bộ phim tài liệu 90 tập “Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình”.

Cùng với sự phát triển của cách mạng Việt Nam, những thành tựu đạt được của Báo Nhân Dân là kết quả của một quá trình tìm tòi, đổi mới, bám sát thực tiễn, phấn đấu gian khổ của các thế hệ nối tiếp nhau./.

Lê Anh